Waarom ontbramen?

Hoe ontstaan bramen?
Een braam is een scherpe opstaande rand die ontstaat bij het bewerken van metalen delen. Bramen kunnen ontstaan bij verschillende metaalbewerkingsprocessen, zowel koude als warme processen. Bij koude processen kan er gedacht worden aan: stansen, ponsen, zagen en knippen. Bij warme processen kan er gedacht worden aan: lasersnijden, plasmasnijden, autogeen snijden, gieten en smeden. Elk proces heeft zijn eigen kenmerkende braam, welke ook een specifieke ontbraam-applicatie vereist.

Wat zijn de gevolgen van braamvorming?
Een braam kenmerkt zich door een scherpe opstaande uitstulping op de rand van het metalen deel. Bij snijdelen kan dit op de buiten en/of binnen contour zijn. Een gevolg hiervan is dat de producten niet handzaam zijn en mensen zich hier aan kunnen verwonden. Vanaf de start van de productie tot eindverbruiker worden deze delen vele malen in de hand genomen. Veiligheid is daarom een van de belangrijkste reden om te ontbramen, daarnaast is een braam voor het na bewerken van het product niet wenselijk. Denk hierbij aan de aan de voedselindustrie, elke braam of metaaldeeltje dat in het productieproces kan komen is een risico. Maar ook bij consumentenapparaten zijn scherpe randen niet wenselijk. In iedere omgeving zijn er bijzonder veel producten die vrijwel dagelijks gebruikt worden en waar metalen plaatdelen in verwerkt zijn.

Zijn er bepaalde herkenbare of terugkerende vormen van bramen of is dit steeds willekeurig?
Als er gekeken wordt naar de technieken die binnen de plaatverwerking het meest voorkomend zijn, zijn er zeker herkenbare of terugkerende vormen van bramen. Het gaat hier dan vooral over lasersnijden, plasmasnijden, ponsen en knippen. Een voorbeeld: bij lasersnijden hangt de braamvorming naast de materiaalsoort en -dikte af van de manier van lasersnijden (CO2, stikstof of fiber) en de instelling van de laser. Dit allen heeft grote invloed op het eindproduct. Een slechte afstelling, vervuilde laserkop of het bed van de laser is niet optimaal zijn allen factoren die invloed hebben op het snijresultaat. Het is mogelijk, zeker bij dunner plaatmateriaal, zeer netjes te snijden maar ontkomen aan scherpe randen is niet mogelijk. Fiber lasersnijden, wat tegenwoordig de standaard is, kenmerkt zich daarbij door hele harde, scherpe bramen op de snijkanten. Deze zijn niet gemakkelijk te verwijderen. De braamvorming vindt altijd plaats aan de onderkant van het product, daar waar de laser uit het product komt. Ook bij ponsen zit de braam altijd aan de onderkant van het product, evenals bij het knippen van plaat.

Welke ontbraamprocessen bestaan er?
Binnen de metaalverwerkende industrie worden thermisch ontbramen en elektrochemisch ontbramen weinig toegepast, deze zullen buiten beschouwing gelaten worden. Er blijven dan twee mechanische ontbraamprocessen over, handmatig en machinaal ontbramen. Bij handmatig ontbramen moet je denken aan een haakse-slijper of Flex-machine, hierbij kunnen de betreffende ontbraamgereedschappen naar behoeven worden gemonteerd (scotch-brite, slijpschijven, schuurpapier en andere abrasieve materialen en middelen). Deze manier van ontbramen kost in de praktijk veel tijd en energie, is erg belastend voor de bediener (fysiek zwaar en ongezond vanwege het vrijkomende slijpstof) en geeft doorgaans geen constante finishkwaliteit.
Bij machinaal ontbramen is het aanbod heel divers, iedere fabrikant heeft zijn of haar manier van ontbramen, zoals nat of droog, met slijpband of zonder, verschillende manieren van borstelen enzovoort. Wat ook grote invloed heeft is het soort slijpmateriaal dat gebruikt wordt. Binnen deze uiteenlopende soorten zijn de ook verschillende korrelgroottes van invloed. Dit gaat van zeer grof (bijv. K36; voor grote bramen of beschadigingen) tot het voorbereiden op polijsten (K1200). Bij het machinaal ontbramen kan ook nog onderscheid gemaakt worden tussen handbediende ontbraamtafels, ook wel semi-automatisch ontbramen genoemd en machines met doorvoerband, dit zijn de volledig automatische ontbraammachines.



Welke nieuwe ontwikkelingen zijn er de laatste jaren op het gebied van ontbramen geweest?
De ontwikkeling is vooral zichtbaar in de overstap van handmatig naar machinaal ontbramen. Steeds meer bedrijven worden zich bewust van de noodzaak van machinaal ontbramen. Enerzijds omdat het lastig is mensen te vinden die het arbeidsintensieve werk willen doen en anderzijds omdat afnemers een constante afwerkingskwaliteit eisen. Het begrip ‘ontbramen’ wordt dan ook veel breder getrokken, in de praktijk wordt er met het finishen van plaatdelen alle mogelijke nabewerkingsprocessen bedoeld. Denk daarbij aan afronden, finishslijpen, slakken verwijderen en oxidehuid verwijderen. Er is zoveel meer mogelijk qua afwerkingsresultaat met een finishmachine dan met de hand. Daarnaast is het mogelijk hiermee producten altijd met een zelfde, hoge finishkwaliteit te leveren én het is beter voor het welzijn van de operators (ergonomisch en qua gezondheid).

Automatische ontbraammachines kunnen het beste worden gecombineerd met een natwerkende afzuiger die de werkomgeving stofvrij houdt. Bij het slijpen met de hand wordt vaak geen afzuiging
toegepast waardoor niet alleen de omgeving onder het slijpstof ligt maar de werknemer ook slijpstof inademt. Een ander belangrijk onderdeel is de snelheid, een automatische ontbraammachine is vele malen sneller dan ontbramen met de hand. Door het gebruik van een machine zijn er minder manuren nodig om hetzelfde werk gedaan te krijgen. De efficiëntie gaat omhoog en de investering wordt snel terugverdient.

Is het altijd nodig om werkstukken te ontbramen?
Of het nodig is om werkstukken te ontbramen is afhankelijk van welke eisen een bedrijf stelt aan de producten. Er wordt regelmatig gezegd “ik hoef niet te ontbramen want dat heb ik nooit gedaan”. Maar dit kan ook anders gezien worden zoals: “als ik ga ontbramen lever ik een kwalitatief beter uitziend product af waarvoor ik een hogere prijs kan vragen”. Tevens kan er ook concurrentievoordeel ontstaan t.o.v. bedrijven die niet ontbramen. Feit is dat vooral snijbedrijven er vandaag de dag bijna niet meer mee wegkomen om een product af te leveren wat nog bramen heeft. De klant is in deze feitelijk verwend: heeft hij eenmaal van een toeleverancier een ontbraamd en netjes afgerond product ontvangen wil hij niet anders meer.



Hoe groot is het belang van het verspanende gereedschap?
De kwaliteit van het gereedschap bepaald het resultaat en de kosten. Dat zit hem in de manier van slijpen en borstelen maar ook in de gebruikte abrasieve materialen. Stand tijden, korrelgrootte, korrelmateriaal (mineraal), backing van de slijpband, backing van de borstel etc. zijn allen belangrijk. Het juiste abrasief is zeer belangrijk, dat zie je zeker ook in de kosten voor de bewerking terug. Wat is er van belang? Finishslijpen, een grote ontbraam wegslijpen of de ruwheidswaarde. Finishslijpen is niet mogelijk met een korrel 60 en grof ontbramen niet met een korrel 400, ongeacht de soort mineraal of merk slijpband. Het goed afstemmen van het slijpgereedschap is daarom van groot belang. Het product mag niet onnodig verruwd worden, niet slijpen als het niet nodig is en alleen een kant wilt afronden. En geen grovere korrel gebruiken dan nodig om de braam weg te krijgen.

Hoe kan braamvorming worden geminimaliseerd? (tips & tricks)
De grootste invloed op braamvorming is het type snijmachine en de juiste afstelling hiervan. Bij het meest voorkomende snijproces, lasersnijden, kan een dunne plaat nagenoeg braamloos worden gesneden. De producten zullen wel altijd een scherpe rand houden waardoor kantafronding alsnog gewenst is.

Q-Fin vertelt u graag meer over meest efficiënte manier om een braam te verwijderen. Neem contact met ons op voor meer informatie of het maken van afspraak voor een test in ons Experience Centre.